Victim blaming: "Het is alsof je nog een keer verkracht wordt"

Klinisch psycholoog Iva Bicanic: “Jouw reactie kan het verschil maken voor jouw vriend of vriendin die seksueel geweld meemaakte” Drie op de vier mensen die slachtoffer zijn van seksueel geweld krijgen tenminste één beschuldigende reactie als ze anderen in vertrouwen nemen. Dit benadrukt klinisch psycholoog Iva Bicanic van het Centrum Seksueel Geweld in de documentaire ‘Victim blaming’ die Sunny Bergman maakte in opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Hierin wordt zichtbaar hoe diepgeworteld victim blaming in onze maatschappij zit, dat mensen vaak onbedoeld aan victim blaming doen en hoe schadelijk dit soort reacties zijn voor een slachtoffer. Bicanic: “Victim blaming is alsof je nog een keer wordt verkracht.” De documentaire is vanaf vandaag te zien op watkanmijhelpen.nl.

“Waarom nodigde je hem bij je thuis uit?” en “Je had dus gedronken die avond?”. In de documentaire Victim blaming vertellen zes mensen die seksueel geweld meemaakten wat dit soort beschuldigende reacties met hen deed. Lindsay: “Door deze vragen heb je het gevoel dat je moet bewijzen dat het wel echt is gebeurd en waarom. Terwijl je na zo’n nare ervaring iemand nodig hebt die naar je luistert." Kimberley: “Ik dacht echt: zoveel vragen, ga je nog vragen hoe het met mij gaat?”.

Dubbel verkracht
Beschuldigende reacties zijn vaak net zo traumatisch als de nare seksuele ervaring zelf. Victim blaming wordt dan ook wel ‘second rape’ genoemd. Iva Bicanic: “Bijna iedereen die seksueel geweld meemaakt, veroordeelt zichzelf. Vragen over hoe en waarom bevestigen deze schuld- en schaamtegevoelens. Dat maakt het nog moeilijker om hulp te zoeken. Victim blaming is vaak net zo schadelijk als de nare seksuele ervaring zelf.”

Manier om jezelf veilig te voelen
De documentaire maakt zichtbaar hoe snel je zo’n beschuldigende opmerking maakt. En dat we dit vaak onbedoeld doen. “Ik hoor mezelf al tegen mijn vriendin zeggen: 'Ja doos, waarom ga je dan ook met hem mee?'”, zegt iemand in de documentaire. Iva Bicanic legt uit: “Als iemand in je omgeving een heftig verhaal over seksueel geweld met jou deelt, schrik je daarvan. Dat zoiets kan gebeuren met iemand die je kent, geeft jou een gevoel van onveiligheid en machteloosheid. Het is een menselijke reactie dat je dat nare gevoel onder controle wilt krijgen. Door onbewust of onbedoeld de schuld bij de persoon zelf neer te leggen, lijk je weer ‘grip’ te hebben op de situatie.”

Traumatische ervaring
Victim blaming vergroot de drempel om professionele hulp te zoeken. Zonder professionele hulp of door pas veel later hulp te zoeken, hebben slachtoffers meer kans op psychische klachten, zoals een posttraumatische stressstoornis (PTSS). De cijfers liegen er niet om: bijna de helft van de slachtoffers krijgt drie maanden na de ervaring met seksueel geweld de diagnose posttraumatische stressstoornis. Bicanic: “De omvang van seksueel geweld is groot. Net als de schade die het bij mensen kan aanrichten. 1 op de 5 vrouwen en 1 op de 16 mannen in Nederland hebben seks tegen hun wil meegemaakt. Het maakt relaties stuk en beïnvloedt de kwaliteit van iemands leven. Hoe eerder slachtoffers zich melden, hoe beter we hen kunnen helpen. De eerste week is cruciaal. Hulp in de eerste dagen kan bijvoorbeeld de kans op medische problemen en een posttraumatische stressstoornis verkleinen. Ook kunnen we dan sporen veilig stellen.”

Jouw reactie maakt het verschil
Met de documentaire Victim blaming wil de Rijksoverheid mensen ervan bewust maken dat iedereen aan victim blaming zou kúnnen doen. En dat het belangrijk is dat je een beschuldigende reactie voorkomt als iemand jou in vertrouwen neemt. Bicanic: “Jouw reactie kan het verschil maken voor jouw vriend of vriendin die seksueel geweld meemaakte en kan ervoor zorgen dat ik als psycholoog helemaal niet nodig ben.”

Zo help je victim blaming voorkomen
Deze adviezen helpen je om goed te reageren als iemand jou in vertrouwen neemt.
1. Blijf kalm, raak niet in paniek en luister zonder te oordelen.
2. Zeg dat het nooit had mogen gebeuren en dat het nooit zijn of haar schuld is geweest.
3. Laat merken dat diegene er niet alleen voor staat. Bijvoorbeeld door te zeggen: ik ben er voor je, hoe kan ik je helpen?
4. Geef aan dat als het voor hem of haar niet oké voelde, het niet oké was. En dat je daarvoor hulp mag zoeken.
5. Zoek samen naar de juiste hulp. De website watkanmijhelpen.nl kan hierbij helpen.
Bicanic benadrukt: “En iedereen kan goed reageren. Na een inbraak vraag je toch ook hoe het met iemand gaat?”

Voelt het niet oké, dan is het niet oké
Wat er ook is gebeurd. Voor alle nare seksuele ervaringen geldt: voelt het niet oké, dan is het niet oké. Als jouw grens overschreden is, mag je altijd hulp zoeken. Kijk op watkanmijhelpen.nl en volg @Sam_is_er om te zien wat anderen heeft geholpen en wat jou kan helpen.

Download de gratis app van Heeze-Leende24 en mis niets → Apple | Android